Dziembowski.pl
Zbigniew Dziembowski
Tel: (+48) 322 380 680 | Fax: (+48) 322 380 680 | Email: zbigniew(@)dziembowski.pl
Zbigniew Dziembowski | Tel./Fax: (+48) 322 380 680 | Email: zbigniew(@)dziembowski.pl
HERALDYKA KASZUBSKA
Herby
szlachty
kaszubskiej
podzielić
można
na
cztery
grupy
pod
względem
pochodzenia
narodowego:
herby
pruskie,
polskie, zachodnie (niemieckie, śląskie, zachodniopomorskie) oraz rodzime herby kaszubskie.
Godła
herbów
kaszubskich
również
można
podzielić
na
cztery
grupy.
Pierwsza
to
zwierzęta,
najczęściej
w
pełnej
postaci:
wilk,
ryś,
wydra,
byk,
jastrząb,
cietrzew,
flądra,
sowa,
szpak,
papuga,
sokół
i
inne.
Druga
grupa
to
rośliny
i
przedmioty,
najczęściej
w
grupie
trzech,
ułożone
w
wachlarz:
strzały,
lilie,
róże,
liście,
krzaczki
ruty,
listki
koniczyny,
kwiaty
itp.
Grupa
następna
wywodzi
się
prawdopodobnie
z
dawnych
kreskowych
znaków
własnościowych
i
zawiera
najczęściej
półksiężyc
i
gwiazdę
w
różnych
układach.
Herby
te
często
uznawane
są
za
odmiany
polskiej
Leliwy,
chociaż
są
najpewniej
rodzimego
pochodzenia. Grupa czwarta zawiera elementy uzbrojenia, odmienione godła herbów polskich i wszystkie inne.
Herby
kaszubskie
najczęściej
są
jednopolowe,
co
sugeruje,
że
można
mówić
o
herbach
polskich
i
kaszubskich
w
szerszym,
"słowiańskim" kontekście.
W
przypadku
niektórych
herbów
można
zapewne
mówić
o
rodach
herbowych,
w
szczególności
o
tych,
które
noszą
w
herbie:
półksiężyc
z
gwiazdą,
półksiężyc
między
dwoma
gwiazdami,
półksiężyc
z
krzyżem
oraz
inne
herby
mające
ze
sobą
cechy
wspólne.
Dotyczy
to
prawdopodobnie
rodu
Witków
i
Machów.
Swoistym
rodem
heraldycznym,
choć
sztucznie
stworzonym
na
polską
modłę,
była
grupa
rodzin
używająca
odmian
herbu
Księżyc
(Trzy
Gwiazdy).
Rodem
herbowym
mogli
być
też
herbowni
używający
herbu
Ryś
i
jego
odmian
(Janicz),
Sas
Pruski
i
jego
odmian
(Dargolewski,
Lutomski,
Garczyński,
Gut,
Wiecki
II,
Zapędowski,
Zawadzki,
Żukowski),
Lew
i
jego
odmian
(Lew
II,
Lew
III,
Lew
V,
Dorzyn,
Czirson,
Kiedrowski, Lipiński IV, Paszk II).
Innym
podobieństwem
do
heraldyki
polskiej
jest
obecność
proklam,
czyli
nazw
własnych
herbów.
Swoje
proklamy
mają
herby:
Chośnicki
(Strzały),
Cietrzew,
Nieczuła,
Czarliński
(Sówka),
Borski
(Noga
goła),
Doręgowski
(Rogi
na
krzyż),
Płachecki
(Habicht), Pierzcha (Flądra). Jednakże nazwy te zostały prawdopodobnie sztucznie nadane przez polskich heraldyków.
Cechą
charakterystyczną
kaszubskiej
heraldyki
jest
zmienność
herbów
nawet
w
obrębie
bliskich
krewnych
z
tego
samego
rodu.
Wiele
rodów
występujących
w
1570
z
jednym
herbem
w
latach
późniejszych
notowani
są
z
innymi
herbami.
Przykładem
są
Zapędowscy,
notowani
najpierw
z
herbem
własnym,
potem
z
odmianą
herbu
Sas
Pruski.
Przyczyn
tego
stanu
rzeczy
jest
kilka.
Po
pierwsze,
herb
nie
zawsze
był
związany
z
rodem,
oznaką
szlacheckości
było
samo
posiadanie
herbu,
niekoniecznie
identycznego
jak
krewni.
Szlachta
kaszubska
składała
się
w
dużej
mierze
z
tzw.
panków
(dy
panen),
często
siedzących
na
drobnych
działach
w
jednej
wsi.
Pankowie
byli
często
niepiśmienni
i
nie
interesowali
się
kształtem
herbu,
tylko
samym
faktem
posiadania
herbu.
Drugą
przyczyną
zmienności
herbów
mogła
być
zwykła
niewiedza
w
czasie
legitymacji
szlachectwa,
bądź
celowe
przywłaszczanie
herbu
możniejszego
rodu.
Kolejną
praktyką
było
używanie
tzw.
"pieczęci
przyjacielskich",
tj.
sygnowanie
dokumentów
pieczęcią
sąsiada
bądź
przyjaciela
wobec
braku
własnej.
W
końcu
rodziny osiadając w nowych dobrach, przyjmowały nierzadko nowe nazwisko odmiejscowe, a razem z nim nowy herb.
Herb KSIĘŻYC odm.
Herb Prądzyński I ( KSIĘŻYC odmienny ) -
kaszubski herb szlachecki.
więcej
Herb BROCHWICZ odm.
Herb Żeromski ( BROCHWICZ odmienny ) -
kaszubski herb szlachecki.
więcej
Herb NAŁĘCZ odm.
Herb Gostomski I ( NAŁĘCZ odmienny ) -
kaszubski herb szlachecki.
więcej